Stężenie pośmiertne, czyli dlaczego ciało sztywnieje po śmierci?
Ciało człowieka po śmierci przechodzi szereg zmian, które dla osób bez doświadczenia medycznego mogą być trudne do zrozumienia. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów procesu rozkładu jest stężenie pośmiertne – zjawisko, które już od dawna fascynuje naukowców i jednocześnie budzi grozę.
Stężenie pośmiertne – co to takiego?
Stężenie pośmiertne, zwane również rigor mortis, to proces, który zachodzi w mięśniach całego ciała po śmierci. Objawia się sztywnością mięśni, co sprawia, że ciało jest trudne do ugięcia. Stężenie pośmiertne jest jednym ze znaków śmierci biologicznej – oznacza to, że organizm zakończył funkcjonowanie na wszystkich płaszczyznach i nie ma możliwości jego reanimacji. Zjawisko to występuje zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Proces stężenia pośmiertnego jest ściśle powiązany z działaniem enzymów oraz procesami biochemicznymi, które zachodzą w mięśniach po śmierci.
Dlaczego ciało sztywnieje po śmierci?
Stężenie pośmiertne jest wynikiem braku dostarczanego tlenu do komórek mięśniowych. Po śmierci przestaje działać układ krążenia, a tym samym nie dochodzi do wymiany gazowej i transportu tlenu do komórek. W efekcie następuje niedobór ATP – związku niezbędnego do działania mięśni. W niedotlenionych komórkach zaczyna gromadzić się kwas mlekowy, który jest produktem przemian metabolicznych zachodzących w warunkach beztlenowych. Kwas mlekowy obniża pH wewnątrzkomórkowe, co prowadzi do uszkodzenia struktur białkowych oraz utraty zdolności mięśni do rozkurczu. W rezultacie mięśnie stają się sztywne i nieruchome.
Stężenie pośmiertne a wyznaczanie czasu zgonu
Stężenie pośmiertne może być jednym z narzędzi służących medycynie sądowej do określenia czasu zgonu. Proces ten występuje bowiem w określonym czasie od momentu śmierci. Na ogół zaczyna się około 2 godzin po zgonie i trwa przez około 12 godzin, po czym zaczyna stopniowo ustępować. Warto jednak zauważyć, że czas wystąpienia i przebieg stężenia pośmiertnego są ściśle zależne od wielu czynników, takich jak temperatura otoczenia, wiek, płci czy chorób towarzyszących śmierci. Dlatego też wyznaczanie czasu zgonu na podstawie jedynie stężenia pośmiertnego może być obarczone pewnym marginesem błędu. W niektórych sytuacjach jest to jednak niezbędne do organizacji pogrzebu.