Kiedy zwłoki mogą podlec ekshumacji?

Najczęściej ekshumacja odbywa się ze względu na konieczność przeniesienia grobu osoby bliskiej w inne miejsce. Często decydują się na to osoby, które chcą, by ich krewni spoczywali na tym samym cmentarzu, np. w rodzinnej miejscowości, z którą byli związani. Osoby uprawnione do pochowania zwłok to zazwyczaj małżonek oraz najbliżsi krewni (rodzice, dzieci, wnuki, rodzeństwo) zmarłego. Mogą to być również dalsi członkowie rodziny, tacy jak stryjowie lub ciotki, a nawet powinowaci, czyli zięć lub synowa.

Można odnieść wrażenie, że prawo daje duże pole możliwości do wydobycia zwłok, jednak na ekshumację muszą wyrazić zgodę wszyscy uprawnieni do tego krewni. Jeżeli dochodzi pomiędzy nimi do sporu, wtedy decyzję o ekshumacji podejmuje sąd, który ewentualnie może też zobowiązać członków rodziny do złożenia oświadczenia woli.

Prawne warunki przeprowadzenia ekshumacji

Ekshumacji zwłok dokonuje się także w wypadku prowadzenia dochodzenia w sprawie przestępstw lub zbrodni, kiedy zwłoki i szczątki mogą stanowić dowód w sprawie. Prawo podaje kilka warunków, w których  może zostać przeprowadzona ekshumacja:

• na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego państwowego inspektora sanitarnego,
• na zarządzenie prokuratora lub sądu,
• na podstawie decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel,
• na podstawie decyzji wojewody właściwego ze względu na miejsce położenia grobu, wydanej na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
  
  

Kiedy należy złożyć wniosek o ekshumację?

Ze względu na bezpieczeństwo sanitarne ekshumacja może odbywać się we wczesnych godzinach rannych w okresie od 16. października do 15. kwietnia. Odbywa się ona po uzyskaniu właściwego zaświadczenia państwowego inspektora sanitarnego i po wcześniejszym poinformowaniu zarządu cmentarza, z którego wydobywane są zwłoki lub szczątki. Szczególnym procedurom ekshumacyjnym podlegają zwłoki osób zmarłych na choroby zakaźne i mogą one być ekshumowane po upływie 2 lat od momentu pochówku. W przypadku wywłaszczenia terenu cmentarza i konieczności ekshumacji zwłok jej koszty ponosi nabywca terenu. Zgoda na ekshumację nie jest wymagana w wypadku prowadzenia prac archeologicznych na dawnych cmentarzyskach oraz na grobach położonych poza terenem obecnych cmentarzy.